عوامل مؤثر بر بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر در سطح مزرعه از دیدگاه کشاورزان شهرستان دشتستان

بیش از یک سوم جمعیت جهان برای امرار معاش از کشاورزی استفاده می‌کنند که بیشتر آن‌ها در قاره آسیا زندگی می‌کنند (فائو[1]، 2017). پیش‌بینی‌ می‌شود با افزایش جمعیت تا سال 2050، جهان بایستی تغذیه 10 میلیارد نفر را فراهم کند که این امر بار اضافی را برای بخش کشاورزی ایجاد می‌کند (شارما[2] و همکاران، 2021). این در حالی است که کشاورزی برای اطمینان از امنیت غذایی و توسعه ملی ضروری می‌باشد (علی[3] و همکاران، 2020). همچنین نقش مهمی در اقتصاد، به‏ویژه در کشورهای در حال توسعه ایفاء می‌کند (آیدوگان و واردار[4]، 2020). ولی تأثیرات زیست‌محیطی ناشی از آن یکی از بزرگترین دغدغه‌های جوامع می‌باشد که پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم متعددی بر زندگی انسان‌ها دارد (مارتینیو[5]، 2018). گسترش کشاورزی به روش معمولی بزرگترین تهدید برای سلامت محیط‌زیست می‌باشد (شارما و همکاران، 2021). با این حال، افزایش ماشین‏آلات و فناوری‌های مزرعه عامل افزایش استفاده از انرژی در بخش کشاورزی می‌باشد که مشکلات زیست‌محیطی را به همراه دارد (علی و همکاران، 2020).

امروزه، انرژی نقش بسزایی در راستای توسعه‏پایدار و رفاه جوامع بازی می‌کند (چراغی و همکاران، 2019). انرژی یک ورودی اساسی در رشد پایدار (علی و همکاران، 2020) و یکی از نیازهای اساسی و اولیه زندگی بشر می‌باشد (عزیزی و همکاران، 1399) که مصرف آن به‏دلیل توسعه اقتصادی، اجتماعی و افزایش جمعیت افزایش می‌یابد (باز[6] و همکاران، 2019). همچنین انرژی را می‌توان پایه و اساس زندگی اجتماعی (عیدی و همکاران، 1398) و عامل تعیین‌کننده پیشرفت و توسعه جوامع صنعتی در مقیاس وسیع معرفی کرد (عزیزی و همکاران، 1399). مسیرهای انرژی مدرن به‏شدت بر پایه سوخت‌های فسیلی است که عامل اصلی افزایش دمای جهان و تغییرات اقلیمی می‌باشد (رینکون[7] و همکاران، 2019). پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال 2040 مصرف جهانی انرژی 48 درصد افزایش خواهد یافت که بخش عمده انرژی را سوخت‌های فسیلی، عامل انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند، تشکیل می‌دهد که برای محیط‌زیست تهدیدی جدی می‌باشد (علی و همکاران، 2020). کشاورزی، جنگلداری و سایر کاربری‌های زمین کشاورزی 24 درصد از کل انتشارات جهانی گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند که دومین بخش اقتصادی در این زمینه می‌باشند (لومباردی و برنی[8]، 2021). اگر هیچ اقدامی برای کاهش آن صورت نگیرد، انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای تا سال 2050 می‌تواند تا 58 درصد افزایش یابد (ریدزوان[9] و همکاران، 2020). که باعث افزایش دمای جو کره زمین شده و پیامدهای مختلفی از جمله گرم شدن کره زمین، بروز مشکلات محیط‌زیستی و افزایش حوادث و بلایای طبیعی مانند طوفان‌ها و گردبادها، آتش‌سوزی‌های شدید در جنگل‌ها، جزر و مد و حرکت افقی آب دریا، سیل، قحطی و خشکسالی، هجوم حشرات، و غیره را به همراه دارد (جمالی‌پور و همکاران، 1394).

کیفیت پایدار محیط‌زیست به‏عنوان بخشی حیاتی برای توسعه پایدار اقتصادی مورد تأکید قرار گرفته است. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نشان‌دهنده بهبود کیفیت محیط‌زیست می‌باشد (ریدزوان و همکاران، 2020). این در حالی است که به‏منظور دستیابی به توسعه پایدار، افزایش کارآیی فرایندهایی که از منابع انرژی پایدار استفاده می‌کنند، بسیار حائز اهمیت می‌باشد (چراغی و همکاران، 2019). ولی فعالیت‌های توسعه اقتصادی به‏طور جدی تخریب محیط زیست (مانند افزایش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای) را به همراه دارد (ریدزوان و همکاران، 2020).

با پیشرفت جهان، ضرورت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و یافتن مسیرهای جایگزین انرژی فوریت بیشتری پیدا می‌کند (رینکون و همکاران، 2019). از آن‏جا که منابع انرژی فسیلی باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شوند و زمینه‌های مورد استفاده برای فعالیت‌های کشاورزی را با آسیب مواجه می‌سازند، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، زیست توده، باد، و غیره برای فعالیت‌های کشاورزی می‌تواند مزایای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی زیادی را برای کشاورزان به همراه داشته باشد (بن جبلی و بن یوسف[10]، 2017). امنیت عرضه انرژی، توسعه پایدار صنایع محلی، ایجاد اشتغال و پایداری زیست‌محیطی از جمله منافع قابل ملاحظه‌ استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌باشد (منظور و نیاکان، 1391). توجه جهانی به توسعه فناوری با استفاده از منابع جدید و تجدیدپذیر انرژی از زمان بحران قیمت نفت در دهه 1970 متمرکز شده است (بیلگن[11]، 2015). آژانس بین‌المللی انرژی، انرژی‌های تجدیدپذیر را انرژی‌های ناشی از فرایندهای طبیعی، به طور دائم و پایدار تکرارپذیر، و در اشکال مختلف برگرفته از خورشید یا حرارت تولیدی از اعماق زمین تعریف می‌کند (منوریان و همکاران، 1399).

از اواخر قرن حاضر با خارج شدن ایران از جرگه صادرکنندگان نفت و قطع درآمدهای ناشی از صدور نفت در کنار عواملی همچون محدودیت منابع فسیلی و رشد بالای مصرف سالانه انواع انرژی در کشور باعث می‌شود عدم برنامه‌ریزی و پیشرفت‌های لازم روند توسعه کشور را به‏طور جدی تحت تاثیر قرار دهد (بریمانی و کعبی نژادیان، 1393). همچنین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به‏عنوان انرژی‌های پاک و عاری از آلودگی محیط‌زیستی می‌توانند در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش مهمی داشته باشند (کریم‌پور و همکاران، 1398). با توجه به مطالب بیان‌شده، بررسی عوامل مؤثر بر بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر در مزرعه از دیدگاه کشاورزان شهرستان دشتستان از توابع استان بوشهر، هدف اصلی مطالعه حاضر می‌باشد که در ادامه به مروری بر مطالعات صورت گرفته در این زمینه پرداخته می‌شود.