مخاطرات طبیعی به عنوان یکی از چالش‏های مهم در مقابل دورنمای جامعه امروز قرار دارد (آربوکل[1]، 2013) و عمده‏ترین تهدید برای امنیت غذایی پایدار در کشورهای در حال توسعه به‏شمار می‏رود (می‌سه[2] و همکاران،2017 ؛ کامی[3] و سیگرست[4]، 2015). اما خشکسالی خطرناک‏ترین مخاطره طبیعی است که در مناطق مختلف جهان روی ‏دهد و به عنوان یک مشکل جهانی تلقی می‏شود (چن[5] وهمکاران، 2014). ایران نیز به دلیل قرار گرفتن در مناطق خشک و نیمه خشک جهان (یزدان پناه[6] و همکاران، 2016). به تنهایی بیش از قاره اروپا خشکی دارد (آزادی[7] و همکاران، 2020؛ محمدی نژاد[8] و احمدوند[9]، 2020). ایران در طول ادوار تاریخی دچار خشکسالی‏های شدیدی شده است و به عنوان یک واقعیت اقلیمی در ایران مطرح است (سواری[10] و عبدشاهی[11]، 2019). اما خشکسالی‏های کنونی که از سال 1998 شروع شده است و در طول نه قرن گذشته بی‏سابقه بوده است (دلفیان[12] و همکاران، 2020).

به طور کلی چهار نوع خشکسالی وجود دارد که شامل هواشناسی، کشاورزی، هیدرولوژیکی و اجتماعی – اقتصادی است (آدمیل[13] و همکاران، 2014؛ ویلهیت[14] و همکاران، 2014). در مطالعه حاضر تمرکز بر روی خشکسالی اقتصادی - اجتماعی است که بیانگر عدم موفقیت سیستم‏های منابع آب است که بر فعالیت‏های انسانی به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیرگذار است (دلفیان[15] و همکاران، 2020). امتداد این نوع خشکسالی سبب فقر جامعه روستایی شود (گیبونز[16] و رامسدن[17]، 2008). خشکسالی در برگیرنده مجموعه‌ای پیچیده و در هم تنیده از تأثیرات منفی است که می‏توان به کمبود آب آشامیدنی در مناطق مسکونی، پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی، کاهش تولید در سطح مراتع و جنگلها، افزایش فرسایش خاک، کاهش تولیدات زراعی، دامی و باغی و نامساعد شدن اوضاع اقتصادی (امفیتیمیکیزا[18] وهمکاران، 2020). افزایش فشارهای روحی و بیماریهای روانی، کاهش فرصتهای شغلی، کاهش توان بازپرداخت وامهای کشاورزی، افزایش بهای مواد غذایی اصلی مردم، افزایش نرخ تورم در جامعه، رقابت برای دستیابی به آب، مهاجرت، از هم‏پاشیدگی اجتماعی و خانوادگی اشاره کرد (پک-یوتای[19] و فیسی[20]، 2020). بنابراین، خشکسالی در مناطق مختلف اثرات متفاوتی را بر جای می‏گذارد (دلفیان[21] و همکاران، 2020). فراگیر شدن اثرات خشکسالی توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی جوامع را با چالش جدی مواجه ساخته است (وانگ[22] و همکاران، 2019). بنابراین، خشکسالی بر بخش‏های مختلف اعم از اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی تاثیرات مخربی می‏گذارد و عرصه را برای فعالیت‏های انسانی تنگ می‏کند (هنانا[23] و همکاران، 2017؛ لیرا[24] و همکاران، 2017). از بین تمامی بخش‏های اقتصادی، کشاورزی به دلیل کمبود آب و بارندگی آسیب‏پذیرین فعالیت می‏باشد (یین[25] و همکاران، 2016؛ ویلیر[26] و وان براوون[27]، 2013؛ دهانیا[28] و همکاران، 2016 ). بنابراین، آسیب‏پذیری کشاورزان در مقابله با خشکسالی از یک طرف و افزایش جمعیت از سوی دیگر دسترسی به غذا و امنیت غذایی را در دنیا را تهدید خواهد کرد (زو[29] و همکاران، 2014). با توجه به پیامدها و اثرات منفی خشکسالی، لزوم اتخاذ اقداماتی برای مقابله با آسیب‏پذیری بخش کشاورزی به شدت احساس می‏شود (ایسلام[30] و نورسی بری[31]، 2017؛ زوبیدی[32] و همکاران، 2016).

هیچ گروهی همچون کشاورزان، بحران آب را به کاملترین شکل درک نکردهاند. بهطوریکه انواع و اقسام راهکارهای ناپایدار از طرف کشاورزان با توجه به توان و ظرفیتهایشان بکار بسته میشود که تا به حال نتیجه ملموسی هم از این راهکارها گرفته نشده است (دیبوئر[33] وهمکاران، 2017). خشکسالی به ویژه در کشورهای در حال توسعه، حرفه و فعالیت کشاورزان را با چالشی اساسی‏تری مواجه می‏کند (آلتیری[34] و نیکولز[35]، 2017؛ ایمباک[36] و همکاران، 2017) و در بعضی از مناطق شدت وقوع خشکسالی به حدی است که دانشمندان را نگران ساخته است زیرا بخش اعظمی از کشاورزان در کشورهای در حال توسعه قادر به بکارگیری راهبردهای سازگاری نیستند و اطلاعات جامعی در مورد آسیب‏پذیری آنان از خشکسالی وجود ندارد (هانا[37] و همکاران، 2017؛ الوم[38] و همکاران، 2017؛ شیرست[39] و همکاران، 2017؛ سینگ[40] وهمکاران، 2017 ). لذا پیامدها منفی ناشی از خشکسالی، به یکی از دغدغه‏های اصلی کشاورزان ساکن در مناطق دارای شرایط بحرانی تبدیل شده است (کمپل[41] و همکاران، 2010). لذا، توانمندسازی کشاورزان در مقابله با خشکسالی به نوعی امنیت کشورها را در مقابل با تهدیدات خارجی کاهش داده و از وابستگی ملت‏ها به جوامع دیگر می‏کاهد (لیپر[42] و همکاران، 2014؛ استینورث[43] و همکاران، 2014). در این راستا دانشمندان و سیاستگذاران به شدت بر نیاز به اقدامات فوری برای آماده‏سازی و سازگاری با اثرات نامطلوب این پدیده به خصوص در کشورهای در توسعه نیافته تأکید دارند (آی پی سی سی[44]، 2013). زیرا درک نقش عوامل تأثیرگذار بر سازگاری کشاورزان برای اطمینان از توسعه اقدامات سیاسی مناسب و طراحی پروژه‏های موفق در جهت توسعه مهم است (گبریهیوات[45] و واندروین[46]، 2013).

اما نقطه عطف مقابله با اثرات منفی خشکسالی این است که در کشورهای مختلف چه نوع مدیریتی را برای مقابله با خشکسالی به کار بسته‏اند آنچه که مشخص است در ایران از مدیریت بحران برای مقابله با آثار منفی خشکسالی استفاده می‏کنند (سواری[47] و همکاران، 2020). اما پژوهش‏ها نشان می‏دهد که مدیریت بحران برای مقابله با آثار خشکسالی کارآیی خود را از دست داده است و بکارگیری مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران ضروری است (تران[48] و همکاران، 2021).

یکی از مهمترین راهکارهای اساسی برای کاهش اثرات خشکسالی، مدیریت رفتارهای کشاورزان جهت مقابله با خشکسالی است (کاموئو[49] و سیگرست[50]، 2015). مدیریت خشکسالی معمولاً در سه سطح کلان (ماکرو)، میانی (مزو) و خرد (میکرو) انجام می‏شود. مدیریت در سطح کلان (ماکرو) دولت‏ها برنامه‏ریزی برای اجرای برنامه‏ها، قوانین و مقررات برا کاهش اثرات خشکسالی را بر عهده دارد. در سطح میانه (مزو)، دولت محلی برای کاهش اثرات خشکسالی با توجه به فرصت‏های ملی و منطقه‏ای اقدام می‏کنند. مدیریت در سطح خرد (میکرو)، براساس مدیریت کشاورزان است که در صف مقدم با خشکسالی هستند و بیش از همه از عواقب آن رنج می‏برند (کشاورز[51] و کرمی[52]، 2014). بنابراین؛ مدیریت در سطح خرد، شامل رفتاری که کشاورزان در شرایط خشکسالی انجام می‏دهند معمولاً شامل رفتارهای adaptation and coping است (کشاورز[53] و همکاران، 2013).

به طر کلی این تحقیق می‏تواند بینش‏های جدیدی را در زمینه مدیریت خکشسالی را فراهم می‏کند و به دولت‏ها و سیاست‏گذاران تا کمک می‏کند تا بتوانند استراتژی‏های مناسبی را برای پایدارسازی معیشت کشاورزان فراهم کند. همچنین از معیارهای مورد استفاده در این تحقیق برای ارزیابی آسیب‏پذیری کشاورزان در سایر مناطق دنیا که درگیر مسائل خشکسالی هستند می‏توان استفاده کرد. در صورتی که برنامه‏های مناسبی برای مقابله با خشکسالی چاره‏اندیشی نشود بدون شک آینده امنیت غذایی در دنیا با چالش مواجه خواهد شد زیرا کشاورزان همواره محور تولید و امنیت غذایی هستند (سواری[54] و همکاران، 2020). یکی از اهداف اصلی این تحقیق زیر سوال بردن سیاست‏های یکسان در کشورها برای مقابله با خشکسالی است زیرا اثرات خشکسالی در زمان و مکان‏ متفاوت خواهد بود و در هر منطقه‏ای اثرات متفاوتی را بر جای خواهد گذاشت بنابراین، تعیین سیاست‏ها برای هر منطقه‏ای باید متفاوت از منطقه‏ای دیگر باشد. تعیین سیاست‏ها برای هر مکانی نیازمند ارزیابی اثرات خشکسالی و مشخص نمودن سطوح آسیب‏پذیری از کشاورزان خشکسالی است تا بتوان برنامه‏ها و حمایت‏های هدفمند برای مقابله با خشکسالی صورت گیرد. دومین هدف اصلی این پژوهش این است که نشان دهد که آسیب‏پذیری جنبه‏های متفاوتی دارد و برای کاهش آسیب‏پذیری کشاورزان باید تمامی جوانب آن در نظر گرفته شود.

[1] Arbuckle

[2] Mase et al

[3] Comoé

[4] Siegrist

[5] Chen et al

[6] Yazdanpanah et al

[7] Azadi et al

[8] Mohammadinezhad

[9] Ahmadvand

[10] Savari

[11] Abdeshahi

[12] Delfiyan et al

[13] Udmale et al

[14] Wilhite et al

[15] Delfiyan et al

[16] Gibbons

[17] Ramsden

[18] Mfitumukiza et al

[19] Pak-Uthai

[20] Faysse

[21] Delfiyan et al

[22] Wang et al

[23] Hannah et al

[24] Lyra et al

[25] Yin et al

[26] Wheeler

[27] Von Braun

[28] Dhanya et al

[29] Xu et al

[30] Islam

[31] Nursey-Bray

[32] Zobeidi et al

[33] De Boer et al

[34] Altieri

[35] Nicholls

[36] Imbach et al

[37] Hannah et al

[38] Elum et al

[39] Shirsath et al

[40] Singh et al

[41] Campell et al

[42] Lipper et al

[43] Steenwerth et al

[44] IPCC

[45] Gebrehiwot

[46] van der Veen

[47] Savari et al

[48] Tran et al

[49] Comoé

[50] Siegrist

[51] Keshavarz

[52] Karami

[53] Keshavarz et al

[54] Savari et al

" />

تحلیلی جامع از اثرات و آسیب‏های خشکسالی بر معیشت کشاورزان استان کرمان: راهکاری جهت مدیریت ریسک خشکسالی

A Comprehensive analysis of the drought effects and vulnerabilities on the livelihood of farmers in Kerman province: A strategy for drought risk management

چاپ صفحه

صفحه نخست سامانه

مجری و همکاران

اطلاعات تفضیلی

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

مجریان: مسلم سواری

کلمات کلیدی:

اطلاعات کلی طرح

کد طرح	401000021
عنوان فارسی طرح	تحلیلی جامع از اثرات و آسیب‏های خشکسالی بر معیشت کشاورزان استان کرمان: راهکاری جهت مدیریت ریسک خشکسالی
عنوان لاتین طرح	A Comprehensive analysis of the drought effects and vulnerabilities on the livelihood of farmers in Kerman province: A strategy for drought risk management
محل اجرای طرح	دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
وضعیت اجرای طرح
تاریخ تصویب
تاریخ خاتمه

اطلاعات مجری و همکاران

نام و نام‌خانوادگی	سمت در طرح	نوع همکاری	درجه‌تحصیلی	پست الکترونیک
مسلم سواری	مجری	اول	دکترای تخصصی	Moslem_Savari@yahoo.com

اطلاعات تفضیلی

عنوان	متن
پیشینه طرح
کلمات کلیدی
بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق	مخاطرات طبیعی به عنوان یکی از چالش‏های مهم در مقابل دورنمای جامعه امروز قرار دارد (آربوکل[1]، 2013) و عمده‏ترین تهدید برای امنیت غذایی پایدار در کشورهای در حال توسعه به‏شمار می‏رود (می‌سه[2] و همکاران،2017 ؛ کامی[3] و سیگرست[4]، 2015). اما خشکسالی خطرناک‏ترین مخاطره طبیعی است که در مناطق مختلف جهان روی ‏دهد و به عنوان یک مشکل جهانی تلقی می‏شود (چن[5] وهمکاران، 2014). ایران نیز به دلیل قرار گرفتن در مناطق خشک و نیمه خشک جهان (یزدان پناه[6] و همکاران، 2016). به تنهایی بیش از قاره اروپا خشکی دارد (آزادی[7] و همکاران، 2020؛ محمدی نژاد[8] و احمدوند[9]، 2020). ایران در طول ادوار تاریخی دچار خشکسالی‏های شدیدی شده است و به عنوان یک واقعیت اقلیمی در ایران مطرح است (سواری[10] و عبدشاهی[11]، 2019). اما خشکسالی‏های کنونی که از سال 1998 شروع شده است و در طول نه قرن گذشته بی‏سابقه بوده است (دلفیان[12] و همکاران، 2020). به طور کلی چهار نوع خشکسالی وجود دارد که شامل هواشناسی، کشاورزی، هیدرولوژیکی و اجتماعی – اقتصادی است (آدمیل[13] و همکاران، 2014؛ ویلهیت[14] و همکاران، 2014). در مطالعه حاضر تمرکز بر روی خشکسالی اقتصادی - اجتماعی است که بیانگر عدم موفقیت سیستم‏های منابع آب است که بر فعالیت‏های انسانی به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیرگذار است (دلفیان[15] و همکاران، 2020). امتداد این نوع خشکسالی سبب فقر جامعه روستایی شود (گیبونز[16] و رامسدن[17]، 2008). خشکسالی در برگیرنده مجموعه‌ای پیچیده و در هم تنیده از تأثیرات منفی است که می‏توان به کمبود آب آشامیدنی در مناطق مسکونی، پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی، کاهش تولید در سطح مراتع و جنگلها، افزایش فرسایش خاک، کاهش تولیدات زراعی، دامی و باغی و نامساعد شدن اوضاع اقتصادی (امفیتیمیکیزا[18] وهمکاران، 2020). افزایش فشارهای روحی و بیماریهای روانی، کاهش فرصتهای شغلی، کاهش توان بازپرداخت وامهای کشاورزی، افزایش بهای مواد غذایی اصلی مردم، افزایش نرخ تورم در جامعه، رقابت برای دستیابی به آب، مهاجرت، از هم‏پاشیدگی اجتماعی و خانوادگی اشاره کرد (پک-یوتای[19] و فیسی[20]، 2020). بنابراین، خشکسالی در مناطق مختلف اثرات متفاوتی را بر جای می‏گذارد (دلفیان[21] و همکاران، 2020). فراگیر شدن اثرات خشکسالی توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی جوامع را با چالش جدی مواجه ساخته است (وانگ[22] و همکاران، 2019). بنابراین، خشکسالی بر بخش‏های مختلف اعم از اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی تاثیرات مخربی می‏گذارد و عرصه را برای فعالیت‏های انسانی تنگ می‏کند (هنانا[23] و همکاران، 2017؛ لیرا[24] و همکاران، 2017). از بین تمامی بخش‏های اقتصادی، کشاورزی به دلیل کمبود آب و بارندگی آسیب‏پذیرین فعالیت می‏باشد (یین[25] و همکاران، 2016؛ ویلیر[26] و وان براوون[27]، 2013؛ دهانیا[28] و همکاران، 2016 ). بنابراین، آسیب‏پذیری کشاورزان در مقابله با خشکسالی از یک طرف و افزایش جمعیت از سوی دیگر دسترسی به غذا و امنیت غذایی را در دنیا را تهدید خواهد کرد (زو[29] و همکاران، 2014). با توجه به پیامدها و اثرات منفی خشکسالی، لزوم اتخاذ اقداماتی برای مقابله با آسیب‏پذیری بخش کشاورزی به شدت احساس می‏شود (ایسلام[30] و نورسی بری[31]، 2017؛ زوبیدی[32] و همکاران، 2016). هیچ گروهی همچون کشاورزان، بحران آب را به کاملترین شکل درک نکردهاند. بهطوریکه انواع و اقسام راهکارهای ناپایدار از طرف کشاورزان با توجه به توان و ظرفیتهایشان بکار بسته میشود که تا به حال نتیجه ملموسی هم از این راهکارها گرفته نشده است (دیبوئر[33] وهمکاران، 2017). خشکسالی به ویژه در کشورهای در حال توسعه، حرفه و فعالیت کشاورزان را با چالشی اساسی‏تری مواجه می‏کند (آلتیری[34] و نیکولز[35]، 2017؛ ایمباک[36] و همکاران، 2017) و در بعضی از مناطق شدت وقوع خشکسالی به حدی است که دانشمندان را نگران ساخته است زیرا بخش اعظمی از کشاورزان در کشورهای در حال توسعه قادر به بکارگیری راهبردهای سازگاری نیستند و اطلاعات جامعی در مورد آسیب‏پذیری آنان از خشکسالی وجود ندارد (هانا[37] و همکاران، 2017؛ الوم[38] و همکاران، 2017؛ شیرست[39] و همکاران، 2017؛ سینگ[40] وهمکاران، 2017 ). لذا پیامدها منفی ناشی از خشکسالی، به یکی از دغدغه‏های اصلی کشاورزان ساکن در مناطق دارای شرایط بحرانی تبدیل شده است (کمپل[41] و همکاران، 2010). لذا، توانمندسازی کشاورزان در مقابله با خشکسالی به نوعی امنیت کشورها را در مقابل با تهدیدات خارجی کاهش داده و از وابستگی ملت‏ها به جوامع دیگر می‏کاهد (لیپر[42] و همکاران، 2014؛ استینورث[43] و همکاران، 2014). در این راستا دانشمندان و سیاستگذاران به شدت بر نیاز به اقدامات فوری برای آماده‏سازی و سازگاری با اثرات نامطلوب این پدیده به خصوص در کشورهای در توسعه نیافته تأکید دارند (آی پی سی سی[44]، 2013). زیرا درک نقش عوامل تأثیرگذار بر سازگاری کشاورزان برای اطمینان از توسعه اقدامات سیاسی مناسب و طراحی پروژه‏های موفق در جهت توسعه مهم است (گبریهیوات[45] و واندروین[46]، 2013). اما نقطه عطف مقابله با اثرات منفی خشکسالی این است که در کشورهای مختلف چه نوع مدیریتی را برای مقابله با خشکسالی به کار بسته‏اند آنچه که مشخص است در ایران از مدیریت بحران برای مقابله با آثار منفی خشکسالی استفاده می‏کنند (سواری[47] و همکاران، 2020). اما پژوهش‏ها نشان می‏دهد که مدیریت بحران برای مقابله با آثار خشکسالی کارآیی خود را از دست داده است و بکارگیری مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران ضروری است (تران[48] و همکاران، 2021). یکی از مهمترین راهکارهای اساسی برای کاهش اثرات خشکسالی، مدیریت رفتارهای کشاورزان جهت مقابله با خشکسالی است (کاموئو[49] و سیگرست[50]، 2015). مدیریت خشکسالی معمولاً در سه سطح کلان (ماکرو)، میانی (مزو) و خرد (میکرو) انجام می‏شود. مدیریت در سطح کلان (ماکرو) دولت‏ها برنامه‏ریزی برای اجرای برنامه‏ها، قوانین و مقررات برا کاهش اثرات خشکسالی را بر عهده دارد. در سطح میانه (مزو)، دولت محلی برای کاهش اثرات خشکسالی با توجه به فرصت‏های ملی و منطقه‏ای اقدام می‏کنند. مدیریت در سطح خرد (میکرو)، براساس مدیریت کشاورزان است که در صف مقدم با خشکسالی هستند و بیش از همه از عواقب آن رنج می‏برند (کشاورز[51] و کرمی[52]، 2014). بنابراین؛ مدیریت در سطح خرد، شامل رفتاری که کشاورزان در شرایط خشکسالی انجام می‏دهند معمولاً شامل رفتارهای adaptation and coping است (کشاورز[53] و همکاران، 2013). به طر کلی این تحقیق می‏تواند بینش‏های جدیدی را در زمینه مدیریت خکشسالی را فراهم می‏کند و به دولت‏ها و سیاست‏گذاران تا کمک می‏کند تا بتوانند استراتژی‏های مناسبی را برای پایدارسازی معیشت کشاورزان فراهم کند. همچنین از معیارهای مورد استفاده در این تحقیق برای ارزیابی آسیب‏پذیری کشاورزان در سایر مناطق دنیا که درگیر مسائل خشکسالی هستند می‏توان استفاده کرد. در صورتی که برنامه‏های مناسبی برای مقابله با خشکسالی چاره‏اندیشی نشود بدون شک آینده امنیت غذایی در دنیا با چالش مواجه خواهد شد زیرا کشاورزان همواره محور تولید و امنیت غذایی هستند (سواری[54] و همکاران، 2020). یکی از اهداف اصلی این تحقیق زیر سوال بردن سیاست‏های یکسان در کشورها برای مقابله با خشکسالی است زیرا اثرات خشکسالی در زمان و مکان‏ متفاوت خواهد بود و در هر منطقه‏ای اثرات متفاوتی را بر جای خواهد گذاشت بنابراین، تعیین سیاست‏ها برای هر منطقه‏ای باید متفاوت از منطقه‏ای دیگر باشد. تعیین سیاست‏ها برای هر مکانی نیازمند ارزیابی اثرات خشکسالی و مشخص نمودن سطوح آسیب‏پذیری از کشاورزان خشکسالی است تا بتوان برنامه‏ها و حمایت‏های هدفمند برای مقابله با خشکسالی صورت گیرد. دومین هدف اصلی این پژوهش این است که نشان دهد که آسیب‏پذیری جنبه‏های متفاوتی دارد و برای کاهش آسیب‏پذیری کشاورزان باید تمامی جوانب آن در نظر گرفته شود. [1] Arbuckle [2] Mase et al [3] Comoé [4] Siegrist [5] Chen et al [6] Yazdanpanah et al [7] Azadi et al [8] Mohammadinezhad [9] Ahmadvand [10] Savari [11] Abdeshahi [12] Delfiyan et al [13] Udmale et al [14] Wilhite et al [15] Delfiyan et al [16] Gibbons [17] Ramsden [18] Mfitumukiza et al [19] Pak-Uthai [20] Faysse [21] Delfiyan et al [22] Wang et al [23] Hannah et al [24] Lyra et al [25] Yin et al [26] Wheeler [27] Von Braun [28] Dhanya et al [29] Xu et al [30] Islam [31] Nursey-Bray [32] Zobeidi et al [33] De Boer et al [34] Altieri [35] Nicholls [36] Imbach et al [37] Hannah et al [38] Elum et al [39] Shirsath et al [40] Singh et al [41] Campell et al [42] Lipper et al [43] Steenwerth et al [44] IPCC [45] Gebrehiwot [46] van der Veen [47] Savari et al [48] Tran et al [49] Comoé [50] Siegrist [51] Keshavarz [52] Karami [53] Keshavarz et al [54] Savari et al
خلاصه نتیجه اجرای طرح

پیوست ها

نام فایل	تاریخ درج فایل	اندازه فایل	دانلود
asli.doc	1401/03/24	1694208	دانلود
Kerman.jpg	1401/03/24	30429	دانلود