شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس رازیانه و اثر ضدقارچی آن بر کپک‌های عامل فساد پس از برداشت میوه انگور

تأمین امنیت غذایی جمعیت جهانی نیازمند توسعه بیشتر در بخش کشاورزی می­باشد. از این رو، استفاده از ارقام زراعی و باغی باکیفیت و ماندگار امری ضروری است. اما وجود بیماری­ها و آفات در محصولات از مهم‌ترین عوامل محدودکننده در این زمینه می­باشد [1].

انگور میوه­ای نافرازگرا حاوی کربوهیدرات­، ویتامین­، مواد معدنی و آنتی اکسیدان­ می­باشد، که به علت ریزش حبه، از دست دادن آب، سفتی کم، تغییر رنگ دم خوشه و پوسیدگی قارچی عمر قفسه­ای بسیار کمی دارد [2]. بیماری­های قارچی مانند کپک­زدگی و پوسیدگی خوشه ناشی از بوتریتیس سینه­را، آسپرژیلوس، آلترناریا، ریزوپوس باعث کاهش بازده و کیفیت انگور می­شود. علاوه بر این، وجود قارچ در انگور ممکن است اثرات نامطلوبی بر روی ترکیبات فرار و در نتیجه بر طعم محصولات انگور داشته باشد که یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر پذیرش مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد [3]. استفاده از قارچ­­کش­ها به صورت هفتگی، بهترین روش کنترل بیماری­های قارچی است. اما آفت­کش­های شیمیایی باعث تولید گونه­های مقاوم بیماری­زا شده است. از این رو، مقدار بیشتری از این قارچ­کش­ها جهت کنترل این مشکل مورد استفاده قرار می­گیرد. همچنین، به دلیل اثر موقتی آن­ها، ممکن است در طی چند نوبت به کار ­روند که همه این عوامل در آلودگی محیط‌زیست و آسیب­ به انسان و سایر موجودات مؤثر می­باشد [4]. علاوه­ بر این، تصعید گاز گوگرد به صورت دوره­ای از متداول‌ترین روش­های کنترل پوسیدگی انگورهای نگهداری شده در سردخانه می­باشد که این امر موجب آسیب رساندن به حبه­ها و چوب خوشه انگور می­گردد [5]. از این رو، امروزه کنترل غیر شیمیایی آفات و بیماری­های گیاهی با استفاده از ترکیبات طبیعی و تیمارهای فیزیکی به شدت مورد توجه قرار گرفته است. در این زمینه، عوامل سازگار با محیط‌زیست از جمله اسانس­ها و عصاره­های گیاهی، به عنوان جایگزین مناسبی برای قارچ­کش­های مصنوعی در کنترل بیماری و حفظ کیفیت محصولات می­باشند. عصاره­های گیاهی در کنار ایمن بودن، دارای ترکیبات مهمی بوده و دارای خواص ضد سرطانی، ضدالتهابی، ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی می­باشند [6].

رازیانه با نام علمی (Foeniculum vulgare) از تیره جعفری، گیاهی معطر و علفی می­باشد. این گیاه از نظر ظاهری شبیه شوید بوده که گل­های چتری زرد رنگ دارد [7]. رازیانه حاوی پروتئین، کلسیم، پتاسیم، آهن، چربی، فسفر، کمی مواد قندی موسیلاژ، حدود 4 تا 5 درصد روغن و ویتامین­های A و B می­باشد [8]. رازیانه در طب سنتی به عنوان خلط­آور، ملین، ضددرد، بادشکن و ضدالتهاب مورد استفاده قرار گرفته است. در صنعت غذا نیز از این گیاه به عنوان عامل طعم­دهنده شکلات استفاده می­شود [9]. از مهم‌ترین مواد مؤثره این گیاه می­توان به استرول­ها، فنول، ترانس آنتول، گلیکوزیدهای فنولی، فنکون­ها و استرول­ها اشاره کرد [10]. اثرات ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی این گیاه در مطالعات مختلف گزارش شده است [9-12].